هر گاه دو یا چند نفر به منظور انجام امور تجاری با تسهیم سرمایه و ترسیم نحوه تقسیم سود و زیان طبق مفاد قرارداد، تفاهم نمایند فعالیت آن ها یک شرکت تجاری را تشکیل داده است. به عبارت دیگر هرگونه عملیات تجاری ناشی از تودیع سرمایه شرکاء که طبق قرارداد با تقسیم سود و زیان همراه باشد مشمول فعالیت شرکت تجاری است.
طبقه بندی شرکت های تجاری در هر کشور تابع نظام حقوقی همان کشور است و لذا نمی توان طبقه بندی واحد بین المللی برای شرکت های تجاری متصور شد و حتی فراتر از آن ، هر نوع شرکت ممکن است مفهوم و جایگاه خود در هر کشور را داشته باشد. به عبارتی، شرکت سهامی در ایران دارای همان تعریف از شرکت های سهامی در کشورهای دیگر نیست. شرکت با مسئولیت محدود نیز اینچنین است. برای نمونه در کشور انگلستان و بر اساس قوانین شرکت ها مصوب 1982 با اصلاحات بعدی، شرکت ها باید به یکی از دو نوع عام یا خاص باشند. شرکت های عام با پسونددر نامشان از شرکت های خصوصی تفکیک می شوند. همچنین در کشور ایتالیا، شرکت های سهامی و مسئولیت محدود متداول ترین انواع شرکت ها هستند.
در کشور ما ایران، در ماده 20 قانون تجارت، شرکت های تجاری به هفت نوع زیر طبقه بندی شده است :
1. شرکت سهامی
2. شرکت با مسئولیت محدود
3. شرکت تضامنی
4. شرکت مختلط غیر سهامی
5. شرکت مختلط سهامی
6. شرکت نسبی
7. شرکت تعاونی تولید و مصرف
نکته : در لایحه اصلاح قانون تجارت ( مصوب 1384 هیات وزیران ) از هفت نوع شرکت تجاری پیش بینی شده در قانون تجارت ، شرکت های مختلط غیر سهامی ، مختلط سهامی و نسبی حذف شده اند و لذا چهار نوع شرکت تجاری یعنی سهامی ، با مسئولیت محدود ، تضامنی و تعاونی فقط به رسمیت شناخته شده اند.
در ذیل جهت آشنایی خوانندگان به توضیح راجع به هر یک از شرکت های تجاری می پردازیم.
شرکت های سهامی به دلیل کثرت سرمایه ، تعدد شرکاء و تنوع و گستره فعالیت ، مهم ترین ، بزرگ ترین و فعال ترین نوع شرکت در میان شرکت های موجود به حساب می آیند .
برابر ماده اول لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24 اسفند ماه 1347: ” شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن ها است” ، در شرکت سهامی ، سرمایه شرکت به سهام متساوی القیمه تقسیم شده ، مبلغ اسمی سهام و وحتی در صورت تجزیه آن به قطعات سهام باید متساوی باشد.
شرکت سهامی به دو نوع تقسیم می شود :
نوع اول – شرکت های سهامی عام هستند که موسسین آن ها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند.
نوع دوم- شرکت های سهامی خاص هستند که تمام سرمایه آن ها در موقع تاسیس منحصراَ توسط موسسین تامین گردیده است.”
شرکت با مسئولیت محدود در حقوق ایران اولین بار با تصویب قانون تجارت مصوب 1311 وارد قانون گذاری شد و در اولین قانون تجارت ایران مصوب 25 دلو 1303 و 12 فروردین 1304 پیش بینی نشده بود. از تاریخ تصویب این شرکت در حقوق ایران ، استقبال فراوانی از این نوع شرکت شده است. علت موفقیت آن هم اینست که اولاَ تشکیل شرکت متضمن تشریفات بسیار ساده ای است ، از جمله اینکه تشکیل آن نیاز به وجود بیش از دو نفر شریک ندارد و ثانیاَ مسئولیت شخصی شرکا را به دنبال ندارد. البته بانک ها ، مقررات ساده قانون را در عمل مخدوش می کنند و به اعتبار خود شرکت اعتقاد ندارند. به همین علت، در اغلب کشورها هنگام دادن تسهیلات به شرکت های با مسئولیت محدود از مدیر یا شریک دارای اکثریت آرا، تضمین شخصی مطالبه می کنند که مبلغ آن بیش از مبلغ آورده او در شرکت است. این امر ، هم در گذشته صادق بوده است و هم در حال حاضر.
ماده 94 قانون تجارت ، شرکت با مسئولیت محدود را اینگونه تعریف کرده است :
شرکت با مسئولیت محدود ، شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجاری تشکیل شده و هر یک از شرکاء بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد ، فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت.
شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی برای امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود. اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض کافی نباشد هر یک از شرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراری که بین شرکاء برخلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود.
بنابراین مسئولیت شرکا در شرکت تضامنی تضامنی است ، به این معنی که در برابر تعهدات شرکت همه شرکاء متضامناَ مسئولند و بستانکاران می توانند منفرداَ و مجتمعاَ یعنی به فرد فرد یا همه آن ها مراجعه و مطالبه کنند و درواقع سرمایه و دارایی شرکت به تنهایی وثیقه طلب بستانکاران نیست بلکه همه دارایی شرکاء مطالبات شرکت است و اگر دارائی شرکت تکافو نکرد از دارائی شرکاء وصول می شود.
شرکتی است که برای امور تجاری، تحت نام مخصوص بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود تشکیل می شود.مسئولیت شرکای ضامن، تضامنی، نامحدود و شخصی است ولی مسئولیت شرکای با مسئولیت محدود به میزان سرمایه ای است که هر شریک در شرکت سرمایه گذاری کرده است.در این نوع شرکت، سهم الشرکه قابل نقل و انتقال نبوده و شرکت با فوت یا حجر یا ممنوعیت قضایی هر یک از شرکا اصولاَ منحل می گردد.
شرکت هایی هستند که تحت نام مخصوص بین یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند نفر سهامدار تشکیل می شوند.مسئولیت شریک یا شرکای ضامن تضامنی، نامحدود و شخصی است و مسئولیت سهامدار یا سهامداران در این نوع شرکت محدود به مبلغ اسمی سهامی است که هر یک از آنان در شرکت دارند.در این نوع شرکت ها سهام سهامداران قابلیت نقل و انتقال داشته و با فوت یا حجر یا ممنوعیت قانونی سهامدار شرکت منحل نمی شود.( مواد 162 و 163)
شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجاری در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته .
در شرکت نسبی که یکی از شرکت های اشخاص محسوب است و بین دو یا چند نفر برای امور تجاری تشکیل می شود هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای که در شرکت گذاشته مسئولیت دارد. در این نوع شرکت قانونگذار ازکلمه ” میزان سهم ” یا ” میزان سرمایه ” استفاده ننموده است بلکه از کلمه ” نسبت ” استفاده نموده است.
شرکت نسبی مختص قانون ایران است. چنین شرکتی در اروپا وجود ندارد و چنانچه به طریق دیگری ترجمه شود با شرکت مسئولیت محدود اشتباه خواهد شد این شرکت با عقد شرکت در قانون مدنی ایران مطابقت دارد . یعنی اگر شرکت مدنی با جنبه غیرتجاری ایجاد گردد اجباراَ باید به صورت نسبی درآید زیرا با اصول فقه اسلامی مطابقت دارد.
شرکت تعاونی که از جمله شرکت های کمیتی است در جهت تحقق اهداف اقتصادی جمهوری اسلامی ایران نقش موثری داشته است که این امر موجب توجه زیادی از جانب دولت در دوره های مختلف گردیده است.
این شرکت در زمینه ی فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مطرح در قانون بخش تعاونی و به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها با رعایت قانون مذکور تشکیل می شود.
مرکز تخصصی ثبتیکال
( ارائه دهنده ی خدمات تخصصی ثبتی در کوتاه ترین زمان ممکن )