حقوق مالکیت فکری دربرگیرنده آن دسته از حقوق قانونی و علایق مکارانه است که ناشی از فعالیت های ذهنی در حوزه های هنری ، ادبی ، علمی ، صنعتی و غیره می باشد.این حقوق زمینه انتفاع مادی اثر یا خلاقیت ، ارتقاء و اشاعه ی آن را برای صاحب اثر یا خلاقیت فراهم می نماید.
مالکیت فکری یا معنوی مشتمل بر دو قسمت کلی است :
حقوق مالکیت صنعتی به حقوق علائم مشخص کننده مانند علائم تجاری یا صنعتی و یا خدماتی ، اسم تجاری ، سمبل یا علامت و مشخصات منشاء کالا می پردازد و حقوق حاصل از خلاقیت و نوآوری از قبیل : ورقه های اختراع ، گواهی اشیاء مصرفی و بالاخره به اشکال و ترسیمات و مسایل راجع به رقابت نامشروع و سوء استفاده از حقوق مالکیت صنعتی را مورد مطالعه قرار می دهد.
در واقع فعالیت ذهنی و فکری که در عرصه های مختلف صنعتی ، علمی و ادبی و هنری به وجود آمده باشد از جنس فکر هستند که قابل لمس نیستند گرچه در دسته شی قابل لمس تجلی پیدا می کنند اما چیزی که آفریده پدید آوردنده است یک امر غیرمحسوس است و به این خاطر مالکیت فکری نامیده می شود و می بایست مورد حمایت قرار گیرد.
در ذیل مختصراَ به تشریح برخی از مصادیق مالکیت فکری می پردازیم.
– حق اختراع و اکتشاف
طراحی و اجرای یک طرح به نحوی که منتج به ساخت و تولید یک کالا و محصول جدید گردد را اختراع می نامند. مانند رادیو، تلویزیون ، ماهواره ، تلفن و غیره
امتیاز حاصل از اختراع و اکتشاف که نتیجه نبوغ ، ابتکار ، خلاقیت و تلاش و کوشش فرد یا افرادی مشخص است نیز می تواند به بروز موقعیت استثنایی یا انحصاری آن منجر شود و حق مالکیت معنوی برای صاحب امتیاز ایجاد نماید.
– اسم و علامت تجاری
اسم تجاری و علامت تجاری به صورت منفرد یا مشترک می تواند معرف مرغوبیت کالا یا خدمات محسوب شوند به نحوی که یک اسم یا علامت ، نظر مخاطب را جذب و انگیزه لازم برای خرید و مصرف را در او ایجاد نماید.
– طرح صنعتی
طرح صنعتی عبارت است از هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ ها که اشکال دوبعدی را نمایش می دهد و این اشکال درفرآورده های صنعتی و ساخت صنایع مختلف از جمله در تولید و ساختن صنایع دستی مورد استفاده قرار می گیرد و طرح صنعتی و حق بر آن را حق مادی و معنوی بر طرح صنعتی گویند که بهره برداری از حق مادی آن متعلق به شرکت است.
معاهدات بین المللی در زمینه حقوق مالکیت فکری به گروه های ذیل تقسیم می شوند :
این گروه از معاهدات ، استانداردهای اولیه مورد موافقت جامعه بین المللی را در زمینه حمایت از حقوق مالکیت فکری ، تعریف می کند . مهم ترین این معاهدات عبارتند از :
1. معاهده حقوق اختراع (PLT)
2. کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری
3. کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی
4. کنوانسیون ژنو برای حمایت از تهیه کنندگان آثار صوتی در قبال تکثیر غیرمجاز
5. معاهده حقوق علایم تجاری (TLT)
این گروه از معاهدات ، حق اختراع در سطح بین المللی را مورد توجه قرار می دهد و برای هر اختراع پرونده بین المللی تشکیل و پس از ثبت اثر، ارزش های قانونی و حقوقی آن را نصیب افراد ذیحق در تمامی دولت های کشور می نماید. بنابراین صاحب اثر می تواند با ثبت بین المللی اختراع بدون نیاز به ثبت آن در تک تک کشورهای عضو ، از حقوق قانونی خود در سطح بین الملل استفاده نماید.
مهم ترین معاهدات مزبور عبارتند از :
1. معاهده همکاری در زمینه اختراع (PCT)
2. موافقتنامه مادرید در رابطه با ثبت بین المللی مارک ها
3. معاهده بوداپست در خصوص شناسایی و ثبت میکروارگانیسم
4. معاده لاهه در رابطه با ثبت بین المللی طراحی های صنعتی
5. معاهده لیسبون در راستای حمایت از اسامی مبدا کالاها و ثبت بین المللی آن ها.
این نوع معاهدات ، سیستم هایی برای طبقه بندی اطلاعات مربوط به اختراعات ، مارک ها و نشانه های جغرافیایی و طراحی های صنعتی در قالب ساختارهایی با قابلیت دسترسی سریع و آسان فراهم می نماید. مهم ترین این معاهدات عبارتند از :
1. موافقتنامه لوکارنو – برای ایجاد یک سیستم طبقه بندی بین المللی طراحی های صنعتی .
2. موافقتنامه نیس – در خصوص طبقه بندی بین المللی کالاها و خدمات به منظور ثبت مارک ها و نشان ها و
3. موافقتنامه استراسبورگ – در خصوص طبقه بندی بین المللی حق اختراع.
4. موافقتنامه وین – در خصوص طبقه بندی عوامل نموداری مارک ها و نشانه ها
معاهده تریپز از حقوق مالکیت فکری علائم تجاری ، حق ثبت اختراع ، حق مولف و نظایر آن حمایت می کند. لازم به ذکر است بر اساس این سند، حقوق مالکیت فکری شامل نمودها و جلوه های واقعی فعالیت و اثر می شود و فکر ، اندیشه یا رویه محض مشمول حمایت نیست.
قانون الحاق دولت ایران به اتحادیه پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی برای کسانی که موسسات آن ها در خارج از ایران واقع است و عضو اتحادیه مزبور می باشند مزایایی به شرح ذیل قایل شده است .
1. اعضای اتحادیه در سایر کشورهای عضو اتحادیه از لحاظ حقوق مالکیت صنعتی از همان مزایایی استفاده می کنند که اتباع آن کشور دارا می باشند به شرط آنکه شرایط و تشریفاتی را که برای اتباع کشور در نظر گرفته شده است رعایت نمایند.
2. عضو اتحادیه که در کشور خود علامتی را به ثبت رسانیده است می تواند حمایت علامت خود را در کشورهای دیگر عضو اتحادیه تحصیل نماید مگر آنکه علامت مزبور به حقوق مکتسب اشخاص لطمه وارد سازد.
3. عضو اتحادیه که در کشور خود تقاضای ثبت علامتی را نموده است در سایر کشورهای عضو اتحادیه در مدت 6 ماه پس از تقاضای ثبت برای تقاضای ثبت همان علامت حق تقدم دارد.
4. علامت مشهور در کلیه کشورهای عضو اتحادیه مورد حمایت قرار می گیرند.
5. اعضای اتحادیه از ثبت علاماتی که مشابه نشان و درفش ها و مهرها و سایر علامات رسمی اعضای اتحادیه باشند و علامات مزبور به دفتر بین المللی اتحادیه اعلام شده باشد خودداری خواهند نمود.
6. نسبت به حق انتقال علامت و همچنین اجازه استفاده از علامت و استفاده چند شخص از علامت تسهیلاتی در نظر گرفته شده است.
7. در نمایشگاه ها علامت مورد حمایت قرار می گیرند.
8. کیفیت محصولی که علامت کارخانه یا تجارتخانه باید روی آن گذارده شود نمی تواند در هیچ مورد مانع ثبت علامت مزبور شود.
9. مقرراتی برای ضبط و توقیف محصولات تقلیدی در نظر گرفته شده است.
10. ممالک عضو اتحادیه مکلف شده اند حمایت واقعی اتباع اتحادیه را در مقابل رقابت نامشروع تامین کنند.
الف – کنوانسیون پاریس
گرچه تصویب قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات در ایران در سال 1310 اتفاق افتاده و اصلاحیه آیین نامه آن نیز در سال 1337 با تغییرات کلی تصویب شده است اما پذیرش عضویت ایران در کنوانسیون پاریس به سال 1958 برمی گردد و ایران جزو 36 کشور اولیه ای است که به این کنوانسیون ملحق شده اند.
ب- عضویت در سازمان جهانی مالکیت فکری
از آن جا که پذیرش عضویت در سازمان جهانی مالکیت فکری منوط به عضویت در یکی از اتحادیه های پاریس و برن یا عضویت در سازمان ملل متحد و یا هر موسسه و سازمان وابسته به آن است لذا با توجه به عضویت ایران در اتحادیه پاریس و نیز عضویت در سازمان ملل متحدد، آزانس بین المللی انرژی اتم ، بونسکو ، دیوان داوری بین المللی و … بسار لازم برای عضویت ایران در سازمان مذکور فراهم و با پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب هیات وزیران و مجلس شورای اسلامی ، تقاضای جمهوری اسلامی ایران در آذر ماه 1380 ( دسامبر 2001) به دبیرخانه این سازمان در ژنو تسلیم و از تاریخ 23 / 12 / 80 رسماَ به عضویت وایپو درآمده است.
سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) هم اکنون از طریق 22 کنوانسیون شامل 16 کنوانسیون مربوط به حقوق مالکیت صنعتی و 6 کنوانسیون مربوط به حقوق مالکیت ادبی و هنری ( کپی رایت ) حفاظت ، صیانت و نظارت بر حقوق مادی و معنوی کشورهای عضو را در ارتباط با ماموریت محوله مطابق اساسنامه خود بر عهده دارد.
ج- عضویت در معاهده مادرید، برن و PCT
گرچه ایران در سال 2003 به عضویت در معاهده مادرید پذیرفته شده است لیکن تاکنون کشور ما به عضویت Patent , PCT, Bern درنیامده است.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره با ما تماس حاصل فرمایید.
مرکز تخصصی ثبتیکال ، با بهره گیری از متخصصان زبده و توانمند آماده ارائه ی خدمات به شما متقاضیان عزیز می باشد.