امروز در تمامی جوامع پیشرفته شاهد مشارکت گسترده مردم جهت دستیابی به جامعه ایی سالم و پویا هستیم . این نوع مشارکت امروزه شکلی نوین به خود گرفته است و به صورت یک فعالیت سازمان یافته در جامعه توسط افراد داوطلب انجام می گیرد.
به عبارتی این افراد با تشکیل جمعیت هایی اقدام به تشکیل سازمانهای مردم نهاد نمودند، در تعریف این نوع سازمان ها چنین آمده است:
سازمان مردم نهاد ،سازمانی با شخصیت حقوقی مستقل، غیر دولتی، غیر انتفاعی و غیر سیاسی است که برای انجام فعالیت داوطلبانه با گرایش فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، بشردوستانه و بر اساس قانونمندی و اساسنامه مدون، رعایت چارچوب قوانین کشور و مفاد آیین نامه های اجرایی آن فعالیت می کند.
در رابطه با تاریخچه این تشکل ها می بایست اشاره نمود، در طول تاریخ همواره شاهد فعالیت های انسان دوستانه از سوی انسان های نیکوکار بوده ایم ، اما از سازمندهی و فعالیت های انسان دوستانه و غیر دولتی این سازمان ها در 2 قرن اخیر مدارکی تاریخی در دسترس می باشد ، یکی از بهترین نمونه ها سازمان صلیب سرخ جهانی می باشد که در 1836 تاسیس گردید این سازمان که در ابتدا فقط برای مراقبت از سربازان زخمی جنگ بود اما بعدها برای تسکین همهٔ دردهای بشری گسترش یافت. تقریباً در همهٔ کشورهای دنیا شعبه‌هایی از صلیب سرخ وجود دارد که در طول جنگ و صلح کار می‌کنند. این سازمان به مردم بی‌پناه بدون هیچ تبعیضی از لحاظ طبقه، رنگ، عقیده و ملیت خدمت می‌کند.
سازمانهای مردم نهاد سه خصوصیت مشترک دارند
1-غیر انتفاعی هستند؛ یعنی سود و درآمد فعالیت‌های آنها در طول سال به هیچ وجه بین اعضای هیات مدیره تقسیم نمی‌شود
2-غیردولتی هستند؛ یعنی مدیریت مالی و اداری آنها توسط دولت و ارگان‌های دولتی صورت نمی‌گیرد. همچنین دولت هیچ ردیف بودجه‌ای برای اداره آنها اختصاص نمی‌دهد. البته سازمانهای مردم نهاد مجازند از وام‌های دولتی استفاده کنند و یا در برابر اجرای پروژه‌ای از دولت کمک مالی دریافت نمایند
3-غیرسیاسی هستند؛ یعنی موضوع فعالیت آنها سیاسی نیست. اگر موضوع فعالیت سیاسی باشد، در حوزه احزاب قرار می‌گیرند و روند ثبت آنها کاملا متفاوت خواهد بود
کارکردهای سازمانهای مردم نهاد
1-جلب مشارکت مردمی (بسیج عمومی) 2- جذب سرمایه ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع 3- گسترش نظارت عمومی 4- ارزیابی فعالیت ها 5- افزایش بهره وری در استفاده از منابع 6- هنجار سازی
شرایط اعضاء مؤسس سازمانهای مردم نهادی
1-تابعیت ایرانی و داشتن هیجده سال تمام
2-دارا بودن صلاحیت تخصصی حداقل دو نفر از مؤسسان در خصوص موضوع فعالیت سازمان
3-عدم عضویت در گروههایی که بر اساس رأی دادگاه صالح، محارب و معاند شناخته شده‌اند و نداشتن محکومیت
مراحل تأسیس و ثبت سازمانهای مردم نهاد
1-تعیین موضوع فعالیت مناسب برای سازمان با توجه به علاقه، دغدغه و توانمندیهای متقاضیان
2-تعیین نام برای سازمان مورد نظر از طریق سازمان ثبت اسناد و املاک
3-ارائه طرح مقدماتی تأسیس سازمان( شامل موضوع فعالیت، اهداف و روش اجرا) به استانداری و یا فرمانداریها.
4-تکمیل و ارائه مدارک لازم به مرجع صدور پروانه فعالیت که مدارک شامل
گواهی عدم سوء پیشینه اعضاء مؤسس – اساسنامه سازمان در چهار نسخه (بصورت تایپی) فرم تقاضا‌نامه تکمیل شده- فرم مشخصات فردی اعضاء مؤسس – صورتجلسات مجمع عمومی مؤسس و هیئت مدیره
صورتجلسات مجمع عمومی مؤسس و هیئت مدیره طبق ماده 26.
تبصره ۱: حداقل تعداد اعضاء مؤسس در سازمانهای با ساختار عضو پذیر( مجمع عمومی) پنج نفر و در سازمانهای با ساختار هیأت امنایی نه نفر می باشد
تبصره۲: سازمانهای مردم نهادی که دارای گستره فعالیت در سطح یک محله یا شهرستان خاص هستند باید مراحل ثبت و تأسیس را از طریق فرمانداری مربوطه و سازمانهایی که دارای گستره فعالیت در سطح استان هستند باید مراحل را از طریق دفتر امور اجتماعی استانداری دنبال نمایند .
با سپاس از همراهی شما عزیزان.