آشنایی با شرکت نسبی

ماده 183 قانون تجارت شرکت نسبی را چنین تعریف نموده است :
شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجاری در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته .
در شرکت نسبی که یکی از شرکت های اشخاص محسوب است و بین دو یا چند نفر برای امور تجاری تشکیل می شود هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای که در شرکت گذاشته مسئولیت دارد. در این نوع شرکت قانونگذار ازکلمه ” میزان سهم ” یا ” میزان سرمایه ” استفاده ننموده است بلکه از کلمه ” نسبت ” استفاده نموده است.
نسبت در لغت به معنای خویشی و قرابت ، تعلق و ارتباط بین دو چیز، پیوستگی میان دو شخص یا دو چیز، همانندی بین علاقات اشیاء یا کمیت ، بالنسبه به طور نسبت و به طور قیاس با نظایر خود است.
شرکت نسبی مختص قانون ایران است. چنین شرکتی در اروپا وجود ندارد و چنانچه به طریق دیگری ترجمه شود با شرکت مسئولیت محدود اشتباه خواهد شد این شرکت با عقد شرکت در قانون مدنی ایران مطابقت دارد . یعنی اگر شرکت مدنی با جنبه غیرتجاری ایجاد گردد اجباراَ باید به صورت نسبی درآید زیرا با اصول فقه اسلامی مطابقت دارد.

• شرایط تشکیل شرکت نسبی

شرایط تشکیل شرکت به شرح ذیل است :
1. تمام سرمایه نقدی شرکت تادیه شده باشد.
2. تمام سهم الشرکه غیرنقدی قبلاَ به تراضی تمام شرکا تقویم و تسلیم شده باشد.
شرکت نسبی که از جمله شرکت های اشخاص است دارای مقرراتی شبیه شرکت تضامنی است و برای تشکیل این شرکت عیناَ مقررات شرکت تضامنی جاری است.

• انتقال سهم الشرکه

با لحاظ نمودن ماده 123 قانون تجارت که مورد خطاب ماده 185 قرار گرفته است هیچ یک از شرکاء  نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر به رضایت تمام شرکاء . پس هر یک از شرکاء برای انتقال سهام خود باید رضایت تمام شرکاء را جلب نماید. مقررات مربوط به نحوه انتقال سهم الشرکه در شرکت نسبی با مقررات مربوط به انتقال سهم الشرکه در شرکت تضامنی با یکدیگر مطابقت دارد.

• شرایط انتخاب اسم شرکت نسبی

وفق ماده 184 قانون تجارت برای انتخاب اسم شرکت شرایط ذیل باید رعایت شود :
در اسم شرکت نسبی عبارت ” شرکت نسبی ” باید ذکر شود.
در اسم شرکت نسبی لااقل اسم یک نفر از شرکاء باید ذکر شود در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده عبارتی از قبیل ” و شرکاء ” یا ” و برادران ” ضروری است.

• حقوق و اختیارات شرکاء در شرکت نسبی

با عنایت به ماده 185 قانون تجارت که ماده 119 قانون تجارت را مجری در شرکت های نسبی دانستند منافع به نسبت سهم الشرکه بین شرکاء تقسیم می شود مگر آن که شرکت نامه غیر از این ترتیب را مقرر دانسته باشد که با این وصف بین شرکت نسبی با شرکت تضامنی از این بابت تفاوتی وجود ندارد.

• اداره شرکت نسبی

با توجه به ماده 185 قانون تجارت که ماده 120 همان قانون را مجری در شرکت های نسبی دانسته است. شرکاء باید لااقل یک نفر را از میان خود یا از خارج به سمت مدیری معین نمایند تا اداره شرکت را به عهده بگیرد که البته با به کار بردن کلمه ” لااقل ” به نظر می رسد انتخاب بیش از یک مدیر جایز می باشد.
ماده 132 قانون تجارت :
” اگر در نتیجه ضررهای وارده سهم الشرکه ی شرکاء کم شود مادام که این کمبود جبران نشده تادیه ی هر نوع منفعت به شرکاء ممنوع است”.
اما مادتین 132 و 133 قانون تجارت در مورد ضررهای وارده به شرکت قاعده عکس را مقرر نموده که اگر در نتیجه ضررهای وارده سهم الشرکه ی شرکاء کم شود مادام که این کمبود جبران نشده تادیه ی هر نوع منفعت به شرکاء ممنوع است. در این صورت جز در مورد استثنایی، هیچ یک از شرکاء را شرکت نمی تواند به تکمیل سرمایه ای که به علت ضررهای وارده کم شده است ملزم کرده و یا او را مجبور نماید بیش از آن چه که در شرکت نامه مقرر شده است به شرکت سرمایه دهد.

• مسئولیت شرکاء در شرکت نسبی

قانون تجارت مواردی را برای شرکاء پیش بینی نموده است که عدم توجه به آن ها موجب مسئولیت می گردد که عبارتند از :
1. اگر دارایی شرکت نسبی برای تادیه ی تمام قروض شرکت کافی نباشد هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای که در شرکت داشته مسئول تادیه قروض شرکت است.
2. مادام که شرکت نسبی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید فقط پس از انحلال، طلبکاران می توانند با رعایت ماده ی فوق به فرد فرد شرکاء مراجعه کنند.
3. هر کس به عنوان شریک ضامن در شرکت نسبی موجودی داخل شود به نسبت سرمایه ای که در شرکت می گذارد مسئول قروضی هم خواهد بود که شرکت قبل از ورود او داشته اعم از این که در اسم شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد. قرار شرکاء برخلاف این ترتیب نسبت به اشخاص ثالث اثر ندارد.
4. هیچ شریکی نمی تواند بدون رضایت سایر شرکاء ( به حساب شخصی خود یا به حساب شخص ثالث) تجارتی از نوع تجارت شرکت نموده و یا به عنوان شریک ضامن یا شریک با مسئولیت محدود در شرکت دیگری که نظیر آن تجارت را دارد داخل شود.

• وضعیت طلبکاران در شرکت نسبی

طلبکاران شخصی شرکاء حق ندارند طلب خود را از دارایی شرکت تامین یا وصول کنند ولی می توانند نسبت به سهمیه ی مدیون خود از منافع شرکت سهامی که در صورت انحلال شرکت ممکن است به مدیون مزبور تعلق گیرد هر اقدام قانونی که مقتضی باشد به عمل آورند. طلبکاران شخصی شرکاء در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی مدیون خود وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای تادیه طلب آن ها نباشد می توانند انحلال شرکت را تقاضا نمایند. ( اعم از این که شرکت برای مدت محدود یا غیرمحدود تشکیل شده باشد) مشروط بر این که لااقل شش ماه قبل قصد خود را به وسیله اظهارنامه رسمی به اطلاع شرکت رسانیده باشند در این صورت شرکت یا بعضی از شرکاء می توانند مادام که حکم نهایی انحلال صادر نشده با تادیه ی طلب مزبور تا حد دارایی مدیون در شرکت یا با جلب رضایت آنان به طریق دیگر از انحلال شرکت جلوگیری کنند.
نکته : نه مدیون شرکت می تواند در مقابل طلبی که ممکن است از یکی از شرکاء داشته باشد استناد به تهاتر کند نه خود شریک می تواند در مقابل قرض که ممکن است طلبکار او به شرکت داشته باشد به تهاتر استناد نماید. معذلک کسی که طلبکار شرکت و مدیون به یکی از شرکاء بوده و پس از انحلال شرکت طلب او لاوصول مانده در مقابل آن شریک حق استناد به تهاتر خواهد داشت.

• پایان یافتن شرکت نسبی

شرکت های نسبی که از جمله شرکت های شخص محسوب می شود و از نظر مقررات تشکیل و ثبت و اداره و حتی پایان شرکت مانند شرکت های تضامنی است. قانونگذار طرق پایان یافتن این نوع از شرکت ها را به شرح ذیل آورده است :
1. بطلان شرکت
مقررات بطلان در شرکت نسبی همانند مقررات مربوط به بطلان شرکت تضامنی است و شرکت نسبی باید دارای شرایط شکلی و ماهوی باشد و این شرایط عیناَ در شرکت تضامنی هم وجود دارد.
2. فسخ شرکت
فسخ در شرکت نسبی دارای همان مقررات است که در شرکت تضامنی هم جاری است.
3. انحلال شرکت
مطابق ماده 136 قانون تجارت شرکت تضامنی در موارد ذیل منحل می شود :
الف) در مورد فقرات 1 ، 2 و 3 ماده 93
ب) در صورت تراضی تمام شرکاء
ج) در صورتی که یکی از شرکاء به دلایلی انحلال شرکت را از محکمه تقاضا نماید و محکمه آن دلایل را موجه دانسته و حکم به انحلال بدهد.
د) در صورت فسخ یکی از شرکاء مطابق ماده 137
ه) در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء مطابق ماده 138
و) در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکاء مطابق مواد 139 و 140
4. ورشکستگی شرکت
به ورشکستگی شرکت تضامنی بعد از انحلال نیز می توان حکم داد . مشروط به این که دارایی شرکت تقسیم نشده باشد.
نکته : ورشکستگی شرکت ملازمه ی قانونی با ورشکستگی شرکاء و ورشکستگی بعضی از شرکاء ملازمه ی قانونی با ورشکستگی شرکت ندارد.
ثبت شرکت ایده
با ما به روز باشید …